Stopa referencyjna to główne narzędzie polityki pieniężnej, które pozwala bankowi centralnemu wpływać na poziom inflacji. Jak ona działa i jakie są skutki jej zwiększenia?
Jak działa stopa referencyjna?
Gdy inflacja rośnie, Rada Polityki Pieniężnej może podnieść wysokość stopy referencyjnej, co powoduje wzrost kosztu pieniądza na rynku międzybankowym. W rezultacie banki komercyjne podnoszą oprocentowanie kredytów i depozytów. Wyższe oprocentowanie kredytów zniechęca do zaciągania zobowiązań, co ogranicza popyt konsumpcyjny i inwestycyjny. Wyższa stopa referencyjna pomaga zmniejszyć podaż pieniądza, czyli ograniczyć ilość pieniędzy krążących w gospodarce. Zmiany w kosztach kredytowania wynikające ze stopy referencyjnej bezpośrednio wpływają na ogólny poziom inflacji.
Stopa referencyjna jest ustalana przez Narodowy Bank Polski i odzwierciedla minimalną cenę, po której bank centralny przeprowadza operacje otwartego rynku. Jej poziom wpływa na oprocentowanie pożyczek między bankami komercyjnymi, a także na wysokość oprocentowania produktów finansowych - takich jak kredyty hipoteczne czy lokaty. Banki, chcąc zachować marżę zysku, ustalają stopy procentowe swoich usług w odniesieniu do stopy referencyjnej. W praktyce więc stopa referencyjna działa jako punkt odniesienia dla całego systemu finansowego, wyznaczając tzw. cenę pieniądza w gospodarce.
Wysokość stopy referencyjnej ma zatem wpływ na pośrednie kształtowanie oprocentowania pożyczek i depozytów.
Inflacja a stopa referencyjna
Relacja między inflacją a stopą referencyjną jest dwukierunkowa. Wysoka inflacja najczęściej prowadzi do decyzji o podniesieniu stóp procentowych przez Radę Polityki Pieniężnej. W ten sposób bank centralny stara się ograniczyć ilość pieniądza w obiegu i schłodzić gospodarkę. Podwyższona stopa referencyjna wpływa na ograniczenie konsumpcji i inwestycji - ponieważ kredyt staje się droższy, a oszczędzanie bardziej opłacalne.
Kiedy poziom inflacji jest niski lub zbyt niski, możliwe jest obniżenie stóp w celu pobudzenia wzrostu gospodarczego i zwiększenia wydatków. Właściwe dostosowanie stopy referencyjnej pomaga zrównoważyć cele inflacyjne i potrzeby wzrostu gospodarczego.
Wzrost stopy referencyjnej - skutki
Podniesienie stopy referencyjnej ma bezpośredni wpływ na cały system finansowy. Przede wszystkim rośnie oprocentowanie kredytów, co zwiększa wysokość rat i zmniejsza zdolność kredytową konsumentów. W efekcie mniej osób decyduje się na zaciągnięcie kredytu, a to prowadzi do zmniejszenia popytu w gospodarce.
Jednocześnie atrakcyjność lokat bankowych wzrasta kiedy rosną stopy procentowe, co może zwiększyć poziom oszczędności. Wzrost stopy referencyjnej wpływa też na wartość wskaźnika WIBOR, który decyduje o wysokości oprocentowania kredytów o zmiennym oprocentowaniu. Wysokości stóp procentowych mogą również wpływać na hamowanie wzrostu gospodarczego w dłuższym okresie.
Stopy referencyjne a wysokość kredytów
Zmiany stóp referencyjnych wyraźnie wpływają na wysokość kredytów udzielanych przez banki komercyjne. Gdy stopy są wysokie, oprocentowanie kredytów – w tym kredytów hipotecznych – również rośnie, co przekłada się na wyższe raty kredytu i większe koszty kredytów dla konsumentów. Dotyczy to zarówno nowych zobowiązań, jak i już zaciągniętych pożyczek ze zmiennym oprocentowaniem. Z kolei obniżenie stóp referencyjnych może przynieść ulgę kredytobiorcom, zmniejszając wysokość rat i zwiększając dostępność finansowania.
Warto pamiętać, że banki ustalają oprocentowanie kredytów w oparciu nie tylko o stopę referencyjną, ale też o inne wskaźniki, takie jak stopa lombardowa, stopa depozytowa czy poziom rentowności bonów pieniężnych. Ostateczna wysokość raty kredytu zależy więc od łącznego wpływu wszystkich stóp ustalanych przez bank centralny.
